Yatırımda Kendi Kendini Kandırma Rehberi

"Kriz çıktı, bütün piyasa çakıldı ve benim yatırımım da o yüzden düştü”. “Bu fon kesin yükselecek gibi hissediyorum”. “Herkes kazanırken ben yatırım yapınca düşmeye başladı…” Bu cümleler sizin için de tanıdık mı? Yatırım yolculuğu sırasında karşılaştığımız en büyük engel ne piyasa ne de ekonomik krizlerdir. Genellikle en büyük rakibimiz aynada bize bakandır 😊 Finansal kararlarımızı rasyonel bir çerçevede aldığımıza inansak da bilişsel yanlılıklarla dolu bir labirentte hareket ediyoruz.Zihnimizin bize kurduğu bu tuzaklar yatırım kararlarımızı mantık dışı hale gelir. Benim bildiğim 20’ye yakın yatırım eğilimi (BIAS) var. Bu yazıda Türkiye’de en yaygın olduğunu düşündüğüm üç tanesine değineceğim.

Onaylama Yanlılığı (Confirmation Bias): En sevdiğimiz yalan duymak istediğimiz yalandır. Bir hisse senedine yatırım yaptığımızda, bilinçaltımız o hissenin neden "doğru" bir seçim olduğunu gösteren haberleri, analizleri ve yorumları aramaya başlar. Pozisyonumuza uymayan verileri ya "tek seferlik bir durum" olarak etiketleyip geçiştiririz ya da görmezden geliriz. Sadece duymak istediklerimizi dinleyerek kendimizi güvende hissederiz.

Sürü Psikolojisi veya Herd Mentality: Herkes bir partiye katılmak ister. Kimi zaman mantıklı bir analiz yapmak yerine, "herkes alıyorsa bir sebebi vardır" sloganıyla yola çıkıyoruz. Halka arz çılgınlığı dönemlerinde şirketi bildiği için yatırım yapan kaç kişiyiz? Sürü psikolojisini bence en iyi anlatan kaynaklardan biri de Edvin Lefevre’nin “Bir Borsa Spekülatörünün Anıları” kitabı, sürü psikolojisinin yatırımcıları nasıl rezil edebileceğinin tarihsel kanıtlarıyla dolu piyasa çılgınlıklarını anlatıyor. Yatırım tavsiyesidir mutlaka okuyun 😊

Aşırı Güven: Bir yatırım başarılı olursa, genellikle öngördüğümüz sonuca ve yeteneklerimize inanırız. Birkaç başarılı işlemden sonra ise, şansı göz ardı edip birer "piyasa gurusu" gibi hissetmeye başlarız. Yakın geçmişten bir örnek verelim, 2020’de pandemi ile piyasaya ciddi miktarda ve global ölçekte para enjeksiyonu gerçekleşti, bunun doğal sonucu olarak da hisse senetlerinde bir boğa trendi oluştu, öyle bir dönemdi ki ne alsanız kazandırdı. O dönemde ne kadar çok “hüstad” vardı değil mi? Şimdi hiçbiri ortalıkta yok. Üç, beş başarılı işlem sonrası kendini piyasa gurusu sananlarsa gerçek borsayla tanışınca “borsa kumardır” modunu açmış durumda. Aşırı güven, hatalarımızdan ders almaktan alıkoyar ve bizi daha büyük riskler almaya iter.

Peki ne yapmak lazım?

Öz Farkındalık Maratonu

Bu zihinsel tuzaklardan (BIAS) tamamen kurtulmak mümkün değildir. Bununla birlikte, onları tanıyarak ve bilinçli bir şekilde hareket ederek etkilerini azaltabiliriz.Benjamin Graham'ın Akıllı Yatırımcı kitabı, yatırım kararlarının anlık duygulardan ziyade sağlam bir strateji ve analizle alınması gerektiğini söylüyor.

Yatırım planınızı yazıya dökün: Önceden planlanmış bir alım-satım planınız olsun, böylece piyasa yükselirken veya düşerken panik yapmaktan kaçınabilirsiniz. Ne zaman kâr alacağınızı ne zaman zarar keseceğinizi önceden belirlemek ve bunları yazıya dökmek yatırım yolculuğunuzda size pusula görevi görür.

Yatırım günlüğü tutun: Aldığınız her yatırım kararını ve neden bunu yaptığınızı yazın. X yatırımı yaptım çünkü... " diye başlayan bir not, gelecekteki en değerli derstir. Bu, geçmişe dönük yanlılığı önler ve varsayımlarınızın doğru veya yanlış olduğunu net bir şekilde görmenizi sağlar. Bu, başarılarınızın nedenlerini ve başarısızlıklarınızın nedenlerini analiz etmenizi sağlar.

Şeytanın Avukatlığını Yapın: Bir şeye yatırım yapmadan önce, bunun neden kötü bir fikir olabileceğini aktif olarak araştırın. Sadece olumlu olanları değil, olumsuz olanları da okuyun. Bu, onaylama yanlılığını ortadan kaldırır. Yatırım kararınız her şeye rağmen mantıklı geliyorsa, daha güvenli bir yerdesiniz.

Yatırım en yüksek IQ'ya sahip olan kişinin kazandığı bir zekâ oyunu değildir. Yatırım, zayıflıklarını en iyi şekilde yönetebilenlerin ayakta kaldığı bir öz farkındalık maratonudur.

Bir sonraki yazımda görüşmek üzere.

Beğenin, paylaşın ve hep yatırımda kalın 🖖