Komşunun Tavuğu Komşuya Kaz Görünür

Atalarımız, "Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür" demiş. Bu durum herkesin başına gelmiştir. Arkadaşımızın yeni aldığı araba, kuzenimizin yaptığı tatil... Başkalarının başarıları bizi kendimizi sorgulamaya zorlar. 

Özellikle finansal başarılar, bize hep olduğundan daha parlak ve daha büyük görünür. Yatırım dünyasında bu durum çok daha tehlikeli bir hal alabilir ve ciddi finansal hatalara neden olabilir.

Bu günden de bir örnek vermek mümkün, özellikle serbest fonlarla ilgili olarak, ancak şimşekleri üzerime çekmeyeyim. Bu fonlara yatırım yapan tuhaf bir grup insan var, tırsıyorum 😁

Gelin 2024 yılına bir bakalım. Yıl boyunca TL mevduatta paralarını değerlendirenler, yıllık %60'a varan nominal getiriler elde etti. Enflasyon yıllık %44 düştüğünde bile %16 reel kazanç sağladılar.

Arkadaş ortamlarında ve sosyal medyada sürekli olarak "al" tavsiyesi verilen dolara yatırım yapanlar ise enflasyonun çok altında kaldı ve gerçekte %27 zarar etti.

Peki, insanlar neden kendi stratejileri yerine somut verilerin yerine başkalarının, özellikle medyatik kişilerin başarı hikayelerine odaklanıp onları taklit ediyor?

Hayatta Kalma Yanlılığı (Survival Bias): Sadece Kazananların Sesini Duyuyoruz

Hayatta kalma yanlılığı, "hayatta kalanlara" odaklanmayı ve başarısız olanları görmezden gelmeyi gerektirir. 

Yine meraklısı olduğum 2. Dünya Savaşı'ndan bir örnek sunacağım. İngiliz pilotları, savaşın başlarında Alman pilotları karşısında çaresizdi. Kraliyet Hava Kuvvetleri, uçakları güçlendirmek gerektiğine karar verdi. Mermi delikleriyle süzgece dönmüş uçaklarından bilgi toplayarak, mermi deliklerinin yoğunlaştığı yerlere daha fazla zırh yerleştirdi. Elbette bu yöntem başarısız oldu; asıl odak üsse dönemeyen uçaklarda olmalıydı.

Yatırımda bu durum şöyledir: 2021'de dolar alıp büyük kâr eden arkadaşınızın hikayesini ondan defalarca dinlersiniz. Ama 2024'te TL'de kalarak reel zarar eden binlerce dolar yatırımcısı sessiz kalır. Çünkü kimse kaybını anlatmayı sevmez.

Daima "doğru tahmin yapan" uzmanlar medyada gösterilir. Sonuç olarak, etrafımızda gerçek olmayan başarı hikayeleri balonları var. Altın yatırımcısının mevcut durumu buna benziyor değil mi?

FOMO: "Herkes Alıyor" paniği

"Fırsatı Kaçırma Korkusu" olarak da bilinen FOMO, toplumun en büyük tetikleyicisidir. 

Bu ruh halini "Herkes alıyorsa bir bildikleri vardır" olarak tanımlamak belki de en doğrusu.

Bir arkadaşımızın gümüş aldığını duymak, sosyal medyada #Dolar60TL etiketini görmek veya "hüstad"lardan birinin XXX fonu geçen ay %40 kazandırdı gönderisi, beynimizde bir panik düğmesine basar: "Ya ben bu treni kaçırırsam?"

Bu duygu, bizi derinlemesine düşünmeden hızlı kararlar vermeye zorlar. Bir yatırım aracının fiyatı hızla yükselmeye başladığında, bireyler bir "trene atlama" duygusu yaşarlar. Panik ve "herkes kazanıyor, ben geri kalıyorum" düşüncesi ortaya çıkar.

FOMO ile yapılan yatırımlar genellikle fiyatların zirve yaptığı anlarda gerçekleşir. Bu, yüksekten alıp düşükten satma kuralını tersine çevirir. Panikle düşükten satma döngüsü başlar. Bir süre sonra, "keşke yapmasaydım" dediğimiz bir şeye dönüşür.

Çözüm: Kendi Yolunuzdan Gidin

Peki bu zihinsel tuzaklardan nasıl kaçınacağız? İrade gücü değil, sistem kurmak çözüm. 

Kendi finansal hedeflerinizi ve risk toleransınızı belirleyin, başkalarının kazançlarına odaklanmayın.

Duyumlarla, duygularla hareket etmeyin. Trendleri öğrenmeye, anlamaya çalışın. Her yatırımı neden yaptığınızı, bu yatırımdan ne beklediğinizi ve hangi durumlarda pozisyonunuzu kapatacağınızı önceden belirleyin. Her zaman yazın...Bu, panik durumlarında size rehberlik edecek bir pusula olacaktır.

Eğer bir varlık, fon veya hisse hakkında herkes konuşuyorsa, şeytanın avukatlığını yapın ve neden bu yatırımın kötü bir fikir olabileceği üzerine odaklanın.

Unutmayın, yatırım en zeki olanın değil, davranışlarını en iyi yönetebilenin kazandığı bir maratondur. Komşunun tavuğu size ne kadar "Kaz" görünürse görünsün, sizin tabağınızda ne olduğu en önemlisidir.

Bir sonraki yazımda görüşmek üzere.

Beğenin, paylaşın ve hep yatırımda kalın 🖖